حکومت موقت؛ طرحی که مخالفانش بیشتر به آن دامن زده‌اند

روح‌الله طاهری
حکومت موقت؛ طرحی که مخالفانش بیشتر به آن دامن زده‌اند

هم‌زمان با دور تازه‌ی گفت‌وگوهای صلح افغانستان، حکومت موقت و عبوری در حال مطرح شدن است. شماری از رهبران دولت و چهره‌های سیاسی افغانستان صف‌های‌شان را در رد و یا حمایت از حکومت موقت/عبوری مشخص می‌کنند.
در تازه‌ترین مورد، سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری که روز چهارشنبه (۲۴ جدی)، در نشستی زیر نام «قانون اساسی؛ حقوق شهروندی و صلح پایدار» سخن می‌زد، گفت که نباید با شعار دادن طرح حکومت موقت، به «مخالفان و دشمنان» افغانستان اجازه داد که بار دیگر مثل گذشته‌ها یک نوع فروپاشی و انقطاع دیگر را بر مردم افغانستان تحمیل کنند.
آقای دانش، نخستین فرد بلندپایه‌ی دولت افغانستان نیست که از رد حکومت موقت سخن می‌زند، پیش ‌از این، محمد اشرف‌غنی، رییس‌جمهوری افغانستان، امرالله صالح معاون نخست ریاست ‌جمهوری و شماری از نمایندگان مجلس و مشاوران ریاست‌جمهوری نیز، گفته‌اند که حکومت موقت را نمی‌پذیرند.
رییس‌جمهور غنی، ۱۸ جدی سال روان، در ولایت ننگرهار با رد حکومت موقت که سر زبان‌ها افتاده است، گفت: «او وظیفه دارد تا قدرت را به شکل قانونی به جانشین‌اش که از طریق اراده‌ی مردم، انتخاب می‌شود، بسپارد.»
امرالله صالح که در این برنامه سخن می‌زد نیز، گفت که در روند گفت‌وگوهای صلح، دولت افغانستان تنها یک شرط دارد و آن رسیدن به قدرت از طریق انتخابات است.
هم‌چنان شماری از نمایندگان مجلس در جلسه‌ی عمومی مجلس نمایندگان (چهارشنبه ۲۴ جدی) تأکید داشتند که مردم افغانستان به حکومت موقت تن نخواهد داد.
بر اضافه‌ی چهره‌های سیاسی دولت افغانستان، سفیر ایالات‌متحده‌ در کابل نیز می‌گوید که کشورش از حکومت موقت در افغانستان طرفداری نمی‌کند.
آقای راس ویلسن، روز چهارشنبه (۲۴ جدی)، در برگه‌ی توییترش نوشت: «ما از حکومت موقت طرفداری نکرده‌ایم و امریکا از یک حکومت موقت طرفداری نمی‌کند. نتیجه‌ی گفت‌وگوهای صلح به افغان‌ها بستگی دارد و به باور ما، این نتایج، باید منعکس‌کننده‌ی خواست‌ها و آرزوهای مردم افغانستان باشد.»
این در حالی است که تا اکنون حرف از حکومت موقت/عبوری در گفت‌وگوهای صلح افغانستان به میان نیامده است.
داکتر امین احمدی، عضو هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «اصلاً این بحث حکومت موقت در گفت‌وگوهای صلح وجود ندارد. طالبان هم درباره‌ی حکومت موقت نظر ندارد.» به گفته‌ی این عضو هیئت دولت افغانستان، اگر طالبان که طرف گفت‌وگوهای افغانستان است، چنین بحثی را مطرح می‌کردند، هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان در موردش فکر می‌کرد.
با این‌حال، پرسشی که مطرح می‌شود، این است که رهبران دولت افغانستان با آن‌که طالبان تا اکنون حرفی از حکومت موقت به میان نیاورده‌اند، چرا مدام تأکید بر رد این نوع حکومت دارند؟
گفتنی است که زلمی‌ خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا، هفته‌ی پیش به کابل آمد و با شماری از چهره‌های سیاسی و جهادی افغانستان؛ مانند حامد کرزی، رییس‌ جمهوری پیشین افغانستان، عبدالله عبدالله، رییس‌ شورای عالی مصالحه‌ی ملی، عبدالرب‌رسول سیاف، رهبر جهادی، محمدحنیف اتمر، وزیر خارجه‌ی افغانستان و حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی افغانستان دیدار و گفت‌وگو داشته است.
گل‌رحمان قاضی، یکی از نزدیکان حامد کرزی، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که در این دیدارها، آقای خلیل‌زاد سه طرح را برای نظام آینده‌ی افغانستان پیشنهاد کرده است؛ نخست دوام حکومت فعلی و پیوستن طالبان به این حکومت؛ دوم، حکومت طالبان و پیوستن حکومت فعلی به آن و سوم، حکومت همه‌شمول و یا موقت.
به گفته‌ی آقای قاضی، چهره‌های سیاسی افغانستان که با آقای خلیل‌زاد دیدار داشته‌اند از طرح سومی- حکومت موقت و همه‌شمول- حمایت کرده‌اند.
حکومت موقت یا عبوری پس از سفر آقای خلیل‌زاد، بیش‌تر از پیش سر زبان‌های رهبران جهادی و سیاسی افتاده است.
عطامحمدنور، رییس اجرایی حزب جمعیت اسلامی، از طرح حکومت موقت به‌گونه‌ی علنی اعلان حمایت کرده است.
آقای نور (چهارشنبه ۱۷ جدی) به رسانه‌ها گفته است که تقابل منافع با رییس‌جمهور غنی باعث شده که به انتقال قدرت فکر کند و از طرح حکومت موقت نه‌تنها حمایت؛ بلکه آن را تقویت کند.
پیش از این، گلب‌الدین حکمتیار و صلاح‌الدین ربانی نیز از برقراری حکومت موقت حمایت کرده بودند.
با این‌حال، شماری از آگاهان می‌گویند که حکومت موقت بیش‌تر از هرکسی به منفعت رهبران جهادی و سیاسی‌ای است که اکنون در زیر چتر جمهوریت زندگی می‌کنند اما از ساختار قدرت دور مانده‌اند. به گفته‌ی این آگاهان، دولت افغانستان نیز با برجسته کردن حکومت موقت، تلاش می‌کنند که افکار عامه را در برابر این رهبران جهادی و طالبان رهبری کنند.
مصطفا علی‌زاده، استاد دانشگاه و کارشناس سیاسی می‌گوید که حکومت موقت به دلیل این‌که منافع شخصی و حزبی رهبران جهادی و سیاسی افغانستان را در خود دارد، از سوی این رهبران تأیید و تأکید می‌شود.
آقای علی‌زاده می‌افزاید: «امروزه بحث حکومت موقت از سوی کسانی مطرح می‌شود که آن‌ها از دولت کنونی افغانستان رانده شده است؛ تا زمانی که این چهره‌ها در ساختار حکومت بود، حرفی از حکومت موقت نمی‌زد؛ اما اکنون که منافع‌شان به تهدید مواجه است، طرفدار برقراری این نوع نظام شده‌اند.»
با این‌حال، حکومت موقت از سوی فرستاده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا- زلمی‌ خلیل‌زاد- مطرح شده است. آیا امریکا خواهان برقراری حکومت موقت/عبوری در افغانستان است؟
آگاهان سیاسی می‌گویند که تجربه‌های گذشته نشان داده است که حکومت موقت منفعتی برای مردم افغانستان ندارد؛ اما برای ایالات‌متحده‌ی امریکا چرا.
آقای علی‌زاده می‌گوید که اداره‌ی رییس‌جمهور ترامپ یک نگاه کوته‌بینانه درباره‌ی صلح افغانستان داشت/دارد؛ ترامپ فکر نکرد که جنگ چهل‌ساله‌ی افغانستان در چند ماه به پایان نمی‌رسد و برای رسیدن یک صلح توافقی و حتا کوتاه‌مدت تلاش کرد که ثمره‌ای هم برای او و تیم انتخاباتی‌اش نداشت. «اکنون نیز برای دولت امریکا فرق نمی‌کند که چه نوع نظامی در افغانستان برقرار باشد؛ آن‌ها در حکومت موقت و هرج‌ومرج بیشتر می‌توانند، منافع‌شان را تعقیب کنند.» به باور آقای علی‌زاده، دولت افغانستان هم می‌خواهند که از فضای پیش‌آمده برای رهبری افکار عامه، در برابر این سیاسیون مخالف حکومت و طالبان استفاده کند.
با این‌همه، گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دوحه ادامه دارد. دکتر امین احمدی، عضو هیئت دولت افغانستان، می‌گوید که تا اکنون صحبتی از تقسیم قدرت به میان نیامده است: «طالبان یک نظام اسلامی جدیدی را می‌خواهد که در آن زعیم سیاسی از روش‌های اسلامی- طالبانی تعیین شود.»
آقای علی‌زاده می‌گوید که هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و طالبان به نحوی انتظار می‌کشند که دولت جو بایدن چه رویکردی در برابر صلح افغانستان می‌گیرد.