در روزهایی که چشم‌ها به گفت‌وگوهای صلح افغانستان در قطر دوخته شده، شماری از نهادهای عدلی و قضایی، روز چهارشنبه (۹ میزان)، گردهمایی‌ای را در رابطه به صلح و عدالت در کابل، برگزار کردند. سخن‌رانان این گردهمایی، تاکید کردند که برای رسیدن به صلح، تامین عدالت و دسترسی مردم به نهادهای عدلی و قضایی، مهم است و باید در گفت‌وگوهای صلح افغانستان، در نظر گرفته شود.
سیما ثمر، وزیر دولت در امور حقوق بشر و مشاور ارشد رییس‌جمهور در روابط بین‌الملل که از سخن‌رانان این نشست بود، گفت که تامین عدالت و دسترسی به قانونی که مطابق ارزش‌ها و کرامت‌های انسانی عیار باشد، می‌تواند زمینه را برای رسیدن به صلح پایدار مساعد کند. او با اشاره به دسترسی به عدالت که حقوق اساسی انسان‌هاست، گفت: « تامین عدالت جنسیت نمی‌پذیرد، تامین عدالت خشونت‌ها را پایان می‌بخشد، تامین عدالت زمینه‌ساز صلح است و بدون عدالت، صلحی در کار نیست.»
این گردهمایی، زیر نام «عدالت و صلح» از سوی پنج نهاد عدلی و قضایی – صلاح، PTRO، TO، EPO، COOPERATION FOR PEACE ANDUNITY- با هماهنگی نهاد (Cordaid) و همکاری مالی کشور هالند، روز چهارشنبه (۹ میزان)، در هوتل کابل سرینا برگزار شد و در آن، یافته‌های پنج‌ساله‌ی این نهادها، همگانی شد.
محمدمرتضا حقیقت که یافته‌های کلیدی پروژ‌ه‌ی دسترسی به عدالت را بیان می‌کرد، گفت: «دادخواهان ما از شش ولایت – کندهار، کندز، خوست، ننگرهار و بلخ -زیادتر روی یک مسأله تاکید دارند و آن هم، کاهش نقض حقوق بشر در سراسر کشور است.»
همین‌گونه سخن‌رانان، تاکید کردند که در گفت‌وگوهای صلح، اعتمادسازی شرط اول است؛ باید دو طرف، قلب و رضایت مردم را به دست بیاورند. گفت‌وگوهای صلح به مثابه‌ی یک روند سیاسی، نمی‌تواند تضمین‌کننده‌ی صلح پایدار باشد.
فرید حمیدی، دادستان کل افغانستان که از دیگر سخن‌رانان این نشست بود، گفت که در روند صلح، افزون بر اینکه رضایت مردم شرط اساسی است، دسترسی آن‌ها به ویژه زنان به عدالت و حقوق شان، مساله‌ی مهمی است که باید در گفت‌وگوهای صلح در نظر گرفته شود.
آقای حمیدی، افزود: «ما نمی‌توانیم بخش بزرگی از جامعه را که زنان است، از حقوق شان محروم کنیم.»
شماری دیگر از سخن‌رانان، به شنیدن صدا و خواست قربانیان جنگ در روند صلح، تاکید کردند و گفتند صلحی که در آن قربانیان جنگ در حاشیه بمانند، صلح پایدار نخواهد بود، در گفت‌وگوهای صلح، توجه به خواست‌های قربانیان جنگ، ضروری و الزامی است.
خانم ثمر، در بخشی از سخنانش، گفت که تأمین عدالت تنها، زندانی کردن و اعدام افراد نیست، بلکه شیوه‌هایی است که به درد و رنج بازماندگان قربانیان رسیدگی شود. یکی از شیوه‌هایی که به آن، درد مردم تا اندازه‌ی تسکین می‌یابد، معذرتخواستن تروریستان و افراد دخیل در جنگ از مردم است.
به گفته‌ی خانم ثمر، افرادی که در جنگ‌های چهل ساله‌ی کشور دخیل بوده اند، نه‌تنها از مردم معذرت نمی‌خواهند؛ بلکه از سوی برخی افراد جامعه، مقدس نیز شمرده می‌شوند: «ما باید از مقدس‌سازی افراد دخیل در جنگ خود داری کنیم. خیلی ها بخاطر نفوذ، قدرت و پولی که دارند، از مردم معذرت‌خواهی نمی‌کنند.» به گفته‌ی او، در بعضی رسانه‌ها، روایت قربانیان جنگ نوشته می‌شود که گویای درد و رنج مردم است؛ برای اینکه این جنایت‌ها تکرار نشود، معذرت‌خواهی افراد دخیل در جنگ، مهم است.
به باور خانم ثمر، مردم افغانستان و نهادهای مدنی و عدلی، باید یک مکانیزم قابل تطبیق در افغانستان را بسازند تا به اساس آن، به خواست‌های قربانیان جنگ رسیدگی شود.
در این گردهمایی، اشاره‌هایی به گروه طالبان شد و به باور برخی سخن‌رانان، گفت‌وگو با این گروه، دشوار است، زیرا قرائت این گروه از دین و عدالت، سیاسی می‌باشد.
ذکیه عادلی، معین امور اجتماعی وزارت عدلیه، در حالی که چشم‌دیدهایش را از دیدار با گروه تماس طالبان پیش از گشایش گفت‌وگوهای صلح، بازگو می‌کرد، گفت: «طالبان، گروه سرسخت، جنجالی، بهانه‌جو، تندرو و غیر منطقی است؛ از این رو، گفت‌وگوها با این گروه دشوار است.»
یپ ون هردن، رییس عمومی موسسه‌ی کوردید (Cordaid) نیز در این برنامه، سخن‌رانی کرد، او به اضافه‌ی امیدواری به گفت‌وگوهای صلح افغانستان، گفت که مردم افغانستان، سال‌ها شاهد خشونت بوده اند و نیاز به یک صلح پایدار دارند: «امیدوارم که در گفت‌وگوهای صلح، صدای تمام مردم- زنان و کودکان و قربانیان جنگ- شنیده شوند و مردم افغانستان به صلحی که تضمین‌کننده‌ی حقوق شهروندی شان باشد، دست یابند.»
برخی سخن‌رانان، به گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دوحه، اشاره کردند؛ به باور آن‌ها، آتش‌بس ضروری است و هیئت‌های گفت‌وگوهاکننده‌ی دولت افغانستان و گروه طالبان، باید به زودی روی آتش‌بس دایمی، توافق کنند.
خانم ثمر، گفت: «در آتش‌بس ما می‌توانیم خواست‌های مردم در باره‌ی صلح از سراسر افغانستان جمع کنیم؛ این برای رسیدن به صلح پایدار حتمی است.»
برخی از سخن‌رانان، با اشاره به گفت‌وگوهای صلح و جنجالی‌شدن کار گروه‌های تماس، گفتند که تعیین دستور جلسه، وقت‌گیر است و باید دو طرف، موقف همدیگر را درک کنند.
فهیم سروش، مشاور ارشد وزارت دولت در امور صلح، گفت: «شناسایی همدیگر و درک موقف جانب مقابل مهم است. از این رو، تعیین دستور جلسه وقت می‌گیرد، تا دو طرف همدیگر را بشناسند.»
اینهمه در حالی است که هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و طالبان در دوحه به سر می‌برند و تا اکنون، مکانیزمی و دستور جلسه‌ای که به اساس آن گفت‌وگوها پیش‌برده شود، نهایی نشده است. نهادهای برگزارکننده‌ی گردهمایی بزرگ ملی صلح و عدالت، از هیئت دولت افغانستان و طالبان، می‌خواهند که گفت‌وگوهای صلح را با آتش‌بس و توجه به خواست قربانیان جنگ، شروع کنند.
