طالبان افغان در اعتراضات اسلام‌آباد چه می‌کنند؟

تقی‌الله تقی
طالبان افغان در اعتراضات اسلام‌آباد چه می‌کنند؟

روز یک شنبه‌ی هفته‌ی گذشته، اعتراضاتی از شهر کراچی در جنوب پاکستان زیر نام «تظاهرات آزادی» به دستور مولانا فضل‌الرحمان آغاز شد. اعتراض‌کنندگان مسیر اسلام‌آباد، پایخت پاکستان را در پیش گرفتند و پنج شنبه‌شب هفته‌ی گذشته، وارد اسلام‌آباد شدند.
مولانا فضل‌الرحمان، رهبر حزب جمعیت علمای اسلام پاکستان، حکومت عمران‌خان را نامشروع و تقلبی عنوان کرده و خواستار استعفای او شده است. اعتراض‌کنندگان در شعارهای شان، عمران‌خان را دست‌نشانده‌ی ارتش می‌دانند و حتا خواستار انحلال مجلس پاکستان نیز شده اند.
این نخستین اعتراضات گسترده و چندین‌روزه بر علیه حکومت خان پاکستان، پس از پیروزی او در انتخابات سال پیش است. عمران‌خان با شعار مبارزه با فساد و بهبود اقتصاد پاکستان به قدرت رسیده بود. اکنون اما پس از یک هفته، معترضان هوادار مولانا فضل‌الرحمن، در گوشه‌های مختلف شهر اسلام‌آباد خیمه زده و دولت پاکستان مسیرهای ورودی به ساختمان‌های دولتی، و «ساحه‌ی سرخ» اسلام‌آباد که پارلمان و سفارت‌خانه‌های کشورهای خارجی در آن جا موقعیت دارد را با کانتینر و موانع دیگر مسدود کرده است.
شمار معترضان به هزاران نفر می‌رسد و عمدتا افراد مذهبی و بسیار تندرو استند. فضل‌الرحمان گفته است اگر به خواسته‌اش پاسخ مثبت داده نشود، جنبشی که او ایجاد کرده است در اسلام‌آباد متوقف نخواهد شد. بر اساس گزارش رسانه‌های پاکستانی، حدود ۱۷ هزار مأمور امنیتی این کشور، برای کنترل اوضاع پایخت در اسلام‌آباد مستقر شده اند. این اعتراضات تا این جا کاری توانسته است خدمات شهری را مختل کند.
بر اساس گزارش‌ها اکنون هواداران عاصف‌علی زرداری و نواز شریف نیز به این اعتراضات پیوسته و فشار را بر خان بیشتر کرده اند.
اما اکنون حاشیه‌های این اعتراض چندروزه، دست کم برای مردم افغانستان برجسته‌تر از خود این اعتراض شده است. تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی و از سوی شماری از رسانه‌های پاکستان به نشر می‌رسد، در میان هواداران مولانا فضل‌الرحمان، افراد طالبان افغانی، با پرچم امارت اسلامی افغانستان حضور دارند که در مرکز قدرت پاکستان خیمه زده اند.
در این تصاویر پرچم‌های طالبان در کنار پرچم‌های حزب مولانا فضل‌الرحمان به گونه‌ی گسترده در همه جا دیده می‌شود. پاکستان که همواره انکار می‌کند از طالبان افغان حمایت نمی‌کند؛ اما اکنون با اعتراض‌کنندگانی روبه‌رو است که شاید شهروندان این کشور اند و یا نیستند؛ اما با نام طالبان افغانی در مرکز اسلام‌آباد خیمه زده و خواستار برکناری نخست‌وزیر و انحلال پارلمان پاکستان اند.
این تصاویر دو پیام بسیار واضح دارد که باید دست کم دولت افغانستان در کابل آن را جدی بگیرد. نخست این که حضور افراد طالبان در اعتراضات داخلی و مربوط به مسایل داخلی پاکستان با پرچم امارت اسلامی افغانستان، بار دیگر یک سند بسیار روشن و محکم است که حکومت اسلام‌آباد با طالبانی که در افغانستان همه روزه خون می‌ریزند، حساب و کتاب و منافع مشترک دارند؛ وگرنه طالبان افغانی را چی به اعتراضات داخلی پاکستان و چطور است که تا هنوز این افراد که بسیار زیاد نیز استند، بازداشت نشده اند.
دوم، حضور طالبان با این گستردگی در اعتراضات داخلی پاکستان، به معنای این است که این افراد از حمایت بسیار گسترده‌ی ارتش پاکستان برخوردار است و با دستور ارتش پاکستان همان گونه که در افغانستان می‌جنگند، این بار برای تسلیم کردن عمران‌خان به جاده‌ها آمد اند. با حمایت ارتش به این دلیل که پس از چند روز کم کم روشن می‌شود، این اعتراضات به دستور مستقیم ارتش برای تنبیه عمران‌خان به راه انداخته شده است.
در هر دو صورت، اکنون فرصت بسیار مناسب است که حکومت افغانستان باید بر پاکستان به گونه‌ی رسمی در سازمان ملل شکایت ثبت کند. اگر طالبان افغانی، حمایت پاکستان را ندارند، چگونه می‌توانند به گونه‌ی آزادانه در مرکز قدرت پاکستان دست به اعتراض زده و خواستار انحلال پارلمان و برکناری نخست‌وزیر این کشور شوند؟ این کار طالبان و حضور با پرچم امارت اسلامی افغانستان بدون مزاحمت پولیس و ارتش اسلام‌آباد، در وضعیتی که یک بار دیگر گفت‌وگوهای صلح افغانستان به یک بحث جدی تبدیل شده است، چه معنا دارد ؟
به نظر می‌رسد، در بیشتر از ده ماه گذشته، سهیم نبودن دولت افغانستان در گفت‌وگوهای صلح میان طالبان و امریکا که حضور پاکستان نیز در آن بسیار مشخص بود، کار پاکستان بوده است نه این که طالبان نمی‌خواستند با حکومت افغانستان و یا با دولت افغانستان گفت‌وگو کنند.
قدرت در افغانستان دست هر کسی باشد -اشرف‌غنی و یا عبدالله و یا هم کسانی دیگری- مهم نیست؛ مهم این است که در حاشیه ماندن دولت افغانستان در یک امر مربوط به مسائل افغانستان، اقتدار افغانستان را به عنوان یک کشور به خاک زده است و این کار از سوی پاکستان طراحی و مدیریت می‌شود.
وقت آن رسیده است که حکومت افغانستان به گونه‌ی جدی از جامعه‌ی جهانی و از همه کسانی که در گفت‌وگوهای صلح افغانستان نقش دارند، بخواهد تا بر پاکستان فشار وارد کنند که اسلام‌آباد یا صادقانه در این امر با جامعه‌ی جهانی و دولت افغانستان هم‌سو باشد و یا دست از مداخله در این کار به گونه‌ی کامل بردارد.
اکنون موفق شدن و یا نشدن گفت‌وگوهای صلح، ارتباط مستقیم به چگونگی همکاری و یا مداخلات پاکستان در این روند دارد. اعتبار و اقتدار کشوری به نام افغانستان، زمانی حفظ می‌شود و یا دست کم دولت افغانستان به عنوان یک آدرس مشروع قدرت و سیاست، زمانی اعتبار از دست‌رفته‌اش را دوباره پیدا می‌کند که در گفت‌وگوهای صلح طرف اصلی باشد و جامعه‌ی جهانی نیز با اسناد و شواهدی گسترده‌ای که در مورد مداخلات پاکستان دارد، بر این کشور فشار بیاورد که دست از تخریب روند صلح افغانستان بردارد. در این میان، حکومت افغانستان اما اساسی‌ترین نقش را می تواند بازی کند که اکنون یک بار دیگر این فرصت فراهم شده است.