گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با معصومه بهزاد، فعال مدنی
احتمال نادیده گرفته‌شدن حقوق زنان پس از توافق صلح، به یکی از نگرانی‌های بزرگ برای زنان تبدیل شده است؛ اما برخی از فعالان مدنی به این باورند که بالا رفتن ظرفیت‌های زنان و تقویت توانایی‌های آنان در نزدیک به دو دهه‌ی پس از سقوط طالبان، هویتی به آنان بخشیده است که طالبان قادر به سلب آن نخواهند بود.
معصومه بهزاد، فعال مدنی در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید، زنان برای طالبان به عنوان دشمنی بالقوه مطرح اند و این چهره‌ی بانوان، در ۱۹ سال اخیر قوی‌تر شده است. «در حکومت طالبان زنان هم‌واره نفی می‌شدند و این گروه با آنان سر دشمنی داشت؛ اما در ۱۹ سال اخیر بانوان رشد زیادی داشته و هویتی ساخته اند که طالبان به راحتی قادر به سلب آن نیستند.»
شبکه: به نظر شما، حضور زنان در روند صلح چه تاثیری بر موقف طالبان در مورد آنان دارد؟
بهزاد: اگرچه طالب با خشم و خشونت ادعای حکومت اسلامی را دارد؛ اما اندیشه‌ی زنان امروز افغانستان، حتا با زور و ترور قابل سلب نیست. در مورد حضور زنان در روند صلح باید بگویم: با این‌که در گفت‌وگوهای صلح کرسی‌های کمی به زنان اختصاص داده شده است؛ اما امروز هر زن افغانستان، نمایندگی از یک هویت پر رنگ می‌کند و نقش تعیین‌کننده‌ای در حکومت بازی می‌کند.
شبکه: ارزیابی شما از آن‌چه تا اکنون در مذاکرات صلح اتفاق افتاده است، چیست؟
بهزاد: پیشرفت مذاکرات صلح افغانستان، کمی زمان‌گیر شده است که دلیل آن می‌تواند تفاوت‌های نظری بین دو طرف گفت‌وگو باشد؛ اما با توجه به ارزشی که صلح برای مردم افغانستان دارد، به درازا کشیده‌شدن این روند قابل درک و تحمل است. گفت‌وگو بین افغان‌ها می‌تواند منجر به نتایج واقع‌بینانه‌تری نسبت به تصامیم مذاکرات بین امریکا و طالبان شود. در کل می‌توان گفت که مذاکرات تا اکنون خوب پیش رفته و نفس نشستن نمایندگان نظام کنونی افغانستان با طالبان دور میز مذاکره، اقدام خوبی است.
شبکه: چه موضوع‌هایی در مورد زنان باید در مذاکرات بیش‌تر مورد تاکید قرار بگیرد؟
بهزاد: هویت زنان نباید نفی شود و نقش آنان باید در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حفظ شود و در کل حقوق اساسی زنان، باید از خطوط سرخ دولت در گفت‌وگوها باشد. ارزش‌های زیاد دیگری چون دست‌آوردهای چندین سال اخیر در راستای رشد جمهوریت و ارزش‌های حقوق‌بشری نیز، می‌تواند به عنوان خطوط سرخ مطرح باشد.
شبکه: زنان تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت تا چه اندازه توانایی نمایندگی را دارند؟
بهزاد: آنان زنان توانمندی استند؛ اما از آن‌جا که یکی از مولفه‌های اساسی دموکراسی رای‌گیری است و به عبارتی معیار، کمّی است؛ تعداد آنان برای این منظور کافی نیست. حتا اگر تمام زنان تیم، یک نماینده‌ی مرد را نیز هم‌رای خود بسازند، باز هم رای زنان کم است، البته در افغانستان حتا در نظام کنونی هم سرکوب سیاسی زنان مروج است و از کنار آن با بی‌تفاوتی می‌گذرند.
شبکه: چطور می‌توان از گفت‌وگوهای صلح به عنوان یک فرصت برای زنان افغانستان استفاده کرد؟
بهزاد: از نگاه اصول گفت‌وگوها، نقاط اختلافی می‌تواند فرصت‌ساز باشد. جهان پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح بین امریکا و طالبان و بعد از آن بین دولت افغانستان و طالبان، شاهد پیشرفت زنان افغانستان و خط مش فکری آنان بوده است. این موضوع باعث شد که طالبان برخی موضوعات محتوایی؛ مانند مسایل مذهبی را پیش بکشند تا به این شکل، تفسیر شان از دین را وارد آجندای گفت‌وگوها کنند که خوش‌بختانه فکر می‌کنم این طرح راه به جایی نبرد؛ چون تفسیر این گروه از دین، مبتنی بر دانش کافی نیست.
شبکه: به نظر شما حضور طالبان در قدرت، چه تاثیری بر فعالیت جامعه‌ی مدنی خواهد گذاشت؟
بهزاد: جامعه‌ی مدنی از مولفه‌های دموکراسی است؛ اما اگر قرار بر بازگشت امارت اسلامی باشد، دموکراسی در گفت‌وگوهای صلح عملا به زور و خشونت فروخته می‌شود که در این صورت، مذاکرات مفهومی ندارد.
شبکه: به نظر شما اگر توافق صلح صورت بگیرد، چه تضمینی وجود دارد که طالبان بر تعهدات خود پابند بمانند؟
بهزاد: از آن‌جا که نظام جمهوریت، طرف‌داران جهان‌شمول دارد، اگر گروه طالبان در پشت میز مذاکره و در برابر جهانیان تعهد کنند، این می‌تواند یک تضمین باشد؛ چون جهان به دلیل ارزش‌های مشروعیت‌بخش به جمهوریت و دموکراسی در کنار جمهوریت است؛ ولی اگر تصمیم تنها زمینه‌سازی برای خروج نیروهای امریکایی باشد، هیچ تعهدی وجود نخواهد داشت که تضمین‌کننده باشد.
به گفته‌ی بانو بهزاد، اگر با منطق خشونت و زورگویی طالبان تفاهم شود، بدیهی است که زنان و ارزش‌های حقوق‌بشری مورد تعرض و بی‌احترامی قرار خواهد گرفت. این در حالی است که به باور وی، هم تحول فکری در طالبان ناممکن به نظر می‌رسد و هم پذیرفتن تفسیر این گروه از اسلام، برای تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت دشوار است.
