امشب سالن تیاتر شالاته‌ی پاریس مرکز ثقل فوتبال دنیا است. «لیونل مسی، ویرجیل فندایک و کریستیانو رونالدو»، سه ابرستاره‌ی فوتبال جهان، برای توپ طلا رقابت خواهند کرد. می‌خواهم همه‌ی جوانب این جایزه‌ی مهم را بررسی کنم.
تاریخچه‌ی توپ طلا (thé Ballond’Or):
ایده‌ی توپ طلا برای نخستین بار توسط «گابریل هانوت/ Gabriel Hanot» که روزنامه‌نگار ورزشی و بازیکن تیم ملی فوتبال فرانسه بود، مطرح شد. اهدای رسمی این جایزه به بهترین بازیکن سال اروپا، از ۱۹۵۶ (۶۳ سال پیش) آغاز شد. توپ طلا در ابتدا فقط به بازیکنان اروپایی داده می‌شد؛ اما از سال ۱۹۹۵ (۲۴ سال پیش) گسترش یافت و شامل بازیکنانی شد که در باشگاه‌های اروپایی بازی می‌کنند. جایزه‌ی توپ طلا، در سال ۲۰۰۷ (۱۲ سال پیش)، جهانی شد و حالا شامل تمام بازیکنان حرفه‌ای در قاره‌های گوناگون می‌شود.
توپ طلا، جایزه‌ای سالانه است که نشریه‌ی فرانسوی «فرانس فوتبال»، اهدای آن را به عهده دارد. جایزه‌ی بالون دِ اور، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ (شش سال) با جایزه‌ی «بهترین بازیکن سال جهان» مدغم شد و چند سال با نام «FIFA Ballon d’Or» به بازیکنان برتر اهداء شد؛ اما پس از آن، دوباره توپ طلا مسیر خودش را رفت و فیفا نیز جایزه‌ی FIFA The Best را به وجود آورد. توپ طلا، قدیمی‌ترین جایزه‌ی فردی در فوتبال است. تا حالا نوزده بار برنده‌ی توپ طلا و جایزه‌ی برترین بازیکن سال فیفا یکی بوده و پنج بار نیز این عنوان به دو بازیکن مختلف تعلق گرفته است.
مواد توپ طلا و تفاوت آن با جایزه‌ی فیفا:
توپ طلا جایزه‌ی مهمی است که هر فوتبالیستی آرزو دارد به آن برسد. این جایزه، توسط خانواده‌ی «ملر» که یک فامیل جواهر ساز معروف ایتالیایی- فرانسوی است، در پاریس ساخته می‌شود. خانواده‌ی «ملر» سابقه‌ی ۴۰۰ ساله در جواهر سازی دارند. توپ طلا در واقع یک کره‌ی برنجی است که با «روکش» طلا و پایه‌ی «پیریت» ساخته شده است. توپ طلا، ۳۱ سانتی‌متر ارتفاع، ۲۳ سانتی‌متر عرض و ۷٫۲ کیلوگرام وزن دارد که نخستین بار، «استنلی متیوس» از بلکپول در سال ۱۹۵۶ این جایزه را برد. تفاوتی که توپ طلا از نظر شکلی با جایزه‌ی دِبِست فیفا دارد، این است که جایزه‌ی فیفا، کاملا نقره‌ای و از نخستین جایزه‌ی جام جهانی فوتبال در سال ۱۹۳۰، الهام گرفته شده و تقریبا یک کیلوگرام نسبت به توپ طلا سبک‌تر است.
روش رای گیری و انتخاب توپ طلا:
کارگزاران فرانس فوتبال از رأی دهندگان امسال خواسته بود که بر اساس دست‌آوردهای فردی و تیمی، استعداد، بازی جوان‌مردانه و حرفه‌ای، بازیکنان مورد نظر شان را انتخاب کنند. روش فرانس فوتبال برای این کار این است که خبرنگاران ۱۷۶ کشور دنیا، عمل‌کرد فوتبالیست‌های برتر جهان را بررسی کرده و در پایان سال میلادی، بازیکنان برتر را به ترتیب معرفی و از بین سه بازیکن برتر، هر کس رأی بیشتری داشت، (یعنی بیشتر به عنوان نفر اول انتخاب شده بود) برنده می‌شود. تفاوتی که رأی گیری فرانس فوتبال با جایزه‌ی فیفا دارد این است که در رأی گیری توپ طلا، فقط خبرنگاران حق رأی دارند. در ابتدا فرانس فوتبال، لیست سی بازیکن برتر دنیا را معرفی می‌کند، خبرنگاران به پنج بازیکن رأی می‌دهند که بازیکن اول لیست، ۶ امتیاز، دوم ۴، سوم ۳، چهارم ۲ و پنجم ۱ امتیاز بدست می‌آورند.
در رأی گیری فیفا، پنجاه درصد آراء، توسط سرمربی‌ها و بازیکنان تیم‌های ملی، ۲۵ درصد توسط خبرنگاران منتخب و ۲۵ درصد توسط هواداران، با رأی‌گیری در سایت فیفا مشخص می‌شود. ضمن آن‌که فیفا به بهترین بازیکن زن، بهترین مربی سال در بخش زنان و مردان، بهترین گل، بهترین تماشاگر، بازی‌جوان‌مردانه و … نیز جایزه می‌دهد. فرانس فوتبال البته دو جایزه‌ی دیگر نیز به جوایز خود اضافه کرده است که توپ طلای زنان و جایزه‌ی «ریموند کوپا» است که به بهترین بازیکن جوان سال خواهد رسید.
رکورد داران توپ طلا:
از نظر فردی، مسی و رونالدو هرکدام با پنج توپ طلا پیش‌تاز اند؛ اما از نظر تیمی هم، رئال مادرید و بارسلونا با یازده توپ طلا، بالاتر از هر باشگاه دیگری در جهان قرار دارند. جوان‌ترین بازیکنی که توپ طلا را فتح کرده، رونالدوی برازیلی است. او زمانی‌که بیست ساله و در بارسلونا بود، این جایزه را برد. پیرترین بازیکن نیز «فابیوکاناوارو» است که در ۳۳ سالگی برنده‌ی توپ طلا شد. «ژرژ وه آ» از لیبریا (مهاجم سابق میلان و پاریسن ژرمن) تنها بازیکن افریقایی است که موفق شده است، توپ طلا را بالای سر ببرد. از آسیا و اقیانوسیه تا کنون بازیکنی برنده‌ی این جایزه نشده است.
پس از رئال مادرید و بارسلونا، باشگاه‌های یوونتوس و میلان با هشت توپ طلا نزدیک‌ترین به رکورد دو غول اسپانیایی اند. رئال و بارسا با یازده توپ طلا، مساوی اند و اگر مسی بتواند ششمین توپ طلایش را بگیرد، هم از رونالدو عبور خواهد کرد و هم بارسلونا از رئال مادرید پیش خواهد افتاد. برای همین، جایزه‌ی امسال از حساسیت بیشتری برخوردار است. بازیکنان تیم‌های پیش‌تاز که موفق به کسب توپ طلا شده اند، به این ترتیب است:
• بارسلونا: لیونل مسی (پنج توپ طلا)، یوهان کرویف، لوئیس سوارز میرامونته، ریوالدو، استویچکوف و رونالدینیو
• رئال مادرید: کریستیانو رونالدو چهار بار (یک توپ طلای رونالدو از دوران من.یوناتید است)، دی استفانو (دو بار)، مودریچ، کاناوارو، رونالدوی برازیلی، فیگو و ریموند کوپا
• میلان: مارکو فان باستن (سه بار)، کاکا، شفچنکو، ژرژ وه آ، رود گولیت، جانی ریورا
• یوونتوس : میشل پلاتینی (سه بار)، روبرتو باجو، زیدان، ندود، پائولو روسی، عمر سیووری
از نظر کشوری نیز آلمان، هالند و پرتگال با هفت توپ طلا در صدر استند. فرانسه با شش و ایتالیا، برازیل، انگلستان و ارجنتین با پنج توپ طلا در رتبه‌ی بعدی ایستاده اند. از سال ۲۰۰۷ که کاکای برازیلی توپ طلا را برد، ده سال تمام، به جز رونالدو و مسی کسی دیگری دستش به این جایزه نرسید؛ تا این که سال گذشته، «لوکامودریچ» این روند را مختل کرد. رکوردی که مسی در توپ طلا دارد، چهار بار فتح پشت سرهم آن است، که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ هر سال این جایزه را به خانه برد.
نگاه متفاوت برای جوایز فوتبال:
به غیر از جوایز فیفا و توپ طلا، جایزه‌ی بهترین بازیکن سال جام باشگاه‌های اروپا نیز مهم است که از سال ۱۹۹۸، به بهترین بازیکن لیگ قهرمانان اروپا داده می‌شود. جایزه‌ی که امسال به «فن دایک» مدافع لیورپول رسید. تا کنون از بین مسی، رونالدو و فن دایک (سه کاندید نهایی توپ طلا)، مسی جایزه‌ی مرد سال فیفا را برده و فن دایک جایزه‌ی مرد سال لیگ قهرمانان اروپا را؛ اما رونالدو به جایزه‌ی نرسیده است. در اهدای این جوایز، هر سال اتفاق تازه‌ای می‌افتد؛ مثلا روزگاری، بازیکنی مورد توجه بود که در بازی‌های باشگاهی، خوش درخشیده بود؛ اما سال‌هایی هم موفقیت‌های ملی در اولویت بود. در مراسم فیفا، با وجودی که فن دایک، با لیورپول قهرمان لیگ قهرمانان شده و با هالند به فاینل لیگ ملت‌ها رسیده بود و رونالدو در لیگ ملت‌های اروپا، لیگ ایتالیا، سوپر جام ایتالیا قهرمان و بازیکن سال ایتالیا شده بود؛ اما مسی بهترین انتخاب شد. مسی که در لالیگا قهرمان شده بود، کفش طلای اروپا و بهترین پاسور و بازی‌ساز قاره‌ی سبز، شناخته شده بود.
این بار شانس چه کسی بیشتر است:
تا امروز روزنامه‌های اسپانیایی و ایتالیایی، گزارش‌های ضد و نقیض در باره‌ی برنده‌ی توپ طلای ۲۰۱۹ منتشر کرده اند. مثلا، نشریه‌ی ایتالیایی «کوریره دلو اسپورت» مدعی شده است که رونالدو، برنده‌ی جایزه‌ی توپ طلا در سال ۲۰۱۹ است؛ اما روزنامه‌های اسپورت، موندو دیپورتیوو و مارکای اسپانیا، همه از بخت بالای مسی گفته اند. این که مسؤولین فرانس فوتبال به اسپانیا آمده و به مسی اطلاع داده اند تا برای جایزه، به پاریس بیاید. اسپورت تحلیل کرده است که مسی در شکست‌های فصل گذشته‌ی بارسلونا، هم در برابر لیورپول، هم در فاینل کوپادل‌ری و … گناهی نداشته است. او دو گل در بازی رفت به لیورپول زد و در فاینل کوپا نیز، زننده‌ی تنها گل بارسلونا بود. دلایل دیگری که برای برتری مسی نسبت به رونالدو و فن دایک ذکر شده، جالب توجه است. فصل گذشته، رونالدو و مسی از نظر آمارهای فردی، فاصله‌ی زیادی با یکدیگر داشتند. هر دو قهرمان لیگ‌های خود شدند؛ اما مسی آقای لالیگا و لیگ قهرمانان شد و رونالدو حتا در سری آ هم نتوانست آقای گل شود. فن دایک با وجودی که با لیورپول قهرمان لیگ قهرمانان شد و صلابت خودش را در رهبری دفاعی و تیمی ثابت کرد؛ اما معمولا به ندرت مدافعان، برنده‌ی توپ طلا می‌شوند. آخرین بار در سال ۲۰۰۶ بود که کاناوارو به دلیل قهرمانی ایتالیا در جام جهانی، توپ طلا را برد؛ دیگر هیچ مدافعی به چنین موفقیت بزرگی نرسیده است. مسأله‌ای دیگری که به سود مسی است؛ آن که در سه سال گذشته، هر بازیکنی که جایزه‌ی د بست فیفا را برده، توپ طلا را نیز بالای سر برده است. چیز دیگر، اعتراف فن دایک به بهترین بودن مسی است که بارها اعلام کرده، او بهترین بازیکن دنیا است. همیشه، بازیکنانی نیز بوده اند که به دلیل هم‌زمانی با مسی و رونالدو، نتوانسته اند در کسب توپ طلا به حق شان برسند که برخی آن‌ها اشاره می‌کنم؛ مثلا، در سال ۲۰۱۰ وسلی اشنایدر از هالند، در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ ژاوی هرناندز از اسپانیا، در سال ۲۰۱۳ فرانک ریبری از فرانسه، در سال ۲۰۱۴ آرین روبن از هالند، در سال ۲۰۱۵ نیمار از برازیل، در سال ۲۰۱۶ آنتوان گریزمن از فرانسه، در سال ۲۰۱۷ کوین دی‌بروینه از بلجیم و در سال ۲۰۱۸ کیلیان امباپه از فرانسه لیاقت توپ طلا را داشتند که دست شان از این جایزه کوتاه ماند.
باید تا امشب صبر کرد و دید که «کُت» توپ طلای ۲۰۱۹، به تن چه کسی است، رونالدو، مسی و یا فن دایک. امشب جایزه‌ی توپ طلا نسبت به هر سال دیگری حساس تر است.
