«پس از مبتلا شدن به این ویروس، نمی‌توانم مانند قبل ورزش کنم، در جریان تمرین نفس‌تنگی برم پیش می‌شه. استرس و افسردگی‌ای که در آن زمان داشتم تا هنوز همراهم است.» این را کریم -باشنده‌ی کابل- که در نخستین روزهای شیوع ویروس کرونا در کشور، به این ویروس آلوده شده است، می‌گوید. کریم با این‌که حالا صحت‌یاب شده است؛ اما تأثیرات جسمی و روانی‌ای که این بیماری رویش گذاشته هنوز او را اذیت می‌کند.
همه‌گیری ویروس کرونا در جهان از یک سال به این‌سو، در کنار این‌که صدها هزار کشته بر جا گذاشت؛ شمار زیاد آن‌هایی را که به این ویروس آلوده شده بودند، درگیر مشکل‌های ذهنی و روانی نیز کرده است. بیشتر آن‌هایی که این بیماری را پشت سر گذاشته‌اند، آسیب‌های جسمی و روانی به‌جامانده از آن را تا هنوز با خود دارند.
کریم در مورد این روزهایش می‌گوید: «در فاصله‌ی دو-سه روز فشار، دل‌تنگی و افسردگی روی هم انبار شده و زندگی روزمره را برایم دشوارتر می‌کند.»
ویروس کووید-۱۹ که در شروع سال ۲۰۲۰ از چین برخاست و در کمتر از چند ماهی، توانست به بیشتر کشورهای جهان وارد شود و سرانجام، در پنج حوت ۱۳۹۸ برای نخستین بار در افغانستان نیز ابتلا به کرونا تشخیص شد. همه‌گیری کرونا در کنار این‌که شهروندان جهان را به زندان خانگی ناچار کرد، آن‌هایی را که به این ویروس آلوده شده و صحت‌یاب شده‌اند، افسرده‌تر، کم‌حوصله‌تر و درگیر یادفراموشی کرده است.
آسیب‌های روانی و شناختی ابتلا به کرونا، به دلیل پیچیده بودن ساختار ذهن و روان، صحت روان افراد را بیشتر تهدید می‌کند که باید در روند مراقبت‌ها و درمان به آن توجه زیادی شود. بیشتر افرادی که ابتلا به کرونا را پشت سر گذاشته‌اند، دچار اختلال خلقی شده‌اند که در نخست اضطراب و پس‌ازآن در درجه‌ی کمتری به افسردگی دچار شده‌اند.
علی، باشنده‌ی کابل و دانش‌آموخته‌ی دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه کابل، می‌گوید: «مه بعد از مریضی کرونا دچار افسردگی شدم…»
همه کشورهای پیشرفته‌ی دنیا برای سنجش آسیب‌های بعد از مبتلا شدن به کووید-۱۹ پژوهش‌های بی‌شماری انجام دادند. بااین‌حال، در افغانستان، هنوز در رابطه به آسیب‌های روانی به‌جامانده از ویروس کرونا، پژوهشی –نه رسمی و نه غیررسمی- انجام نشده است. معصومه جعفری، سخنگوی وزارت صحت عامه‌ی افغانستان می‌گوید: «روی این موضوع در چندین جلسه بحث صورت گرفت؛ اما تا هنوز تحقیق جامعی روی آسیب‌های پس از بهبودی کرونا، انجام نشده است.»
بر اساس گزارش سازمان‌های بین‌المللی، بدن آن‌هایی که به کرونا مبتلا شده‌اند، حتا بعد از صحت‌یاب شدن از این بیماری متأثر بوده و عملکردشان ضعیف‌تر از وقتی است که به این بیماری مبتلا نشده بودند؛ اما مشکل مهم دیگر در افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند، این است که قدرت تصمیم‌گیری و حل مسئله‌ی شخصی به دلیل فشار و استرسی که دارند، در آن‌ها از بین می‌رود و همین‌طور، نمی‌توانند هیجانات خود را کنترل کرده و از پس این بحران به‌خوبی بربیایند.
سجاد حسینی، روان‌شناس بالینی، می‌گوید: «ترس در مراحل اول مبتلا شدن به ویروس کرونا عادی است؛ اما پس از بهبودی این بیماری، اگر به اضطراب و استرس ناشی از آن توجه نشود، زندگی روزمره‌ی فرد را به مشکل مواجه کرده و او را از انجام فعالیت‌های عادی روز باز می‌دارد.»
در بیشتر بیماران کرونایی، پس از بهبودی علایمی؛ مانند یادفراموشی، سستی عضلات، سستی بدن، استرس، افسردگی و استرس پس از سانحه تشخیص شده است.
آقای سجادی می‌گوید: اگر افراد مبتلا به این اختلال‌ها به‌موقع نزد روان‌شناس باصلاحیت مراجعه نکنند، این اضطراب در آن‌ها فراگیر می‌شود و سبب ایجاد دیگر اختلال‌های روانی در افراد که به این ویروس مبتلا شده‌اند می‌شود.
علی که ماه‌ها می‌شود، کرونا را پشت سر گذاشته و حالا صحت یاب است؛ اما هنوز از کوتاهی حافظه و یادفراموشی رنج می‌برد. «بعد از کرونا، بارها متوجه شدم که حافظه‌ام یاری نمی‌کند؛ خیلی چیزها، زودتر از حدی که فکر می‌کردم فراموشم می‌شه.»
همین‌گونه بیشتر دوستانم که دوره‌ی ابتلا به کرونا را پشت سر گذاشته‌اند، دچار یادفراموشی شده‌اند و چیزها را زودتری از زمانی که کرونا آلوده شده بودند از یاد می‌برند.
آسیب‌های جسمی پس از بهبودی کرونا:
پیش‌تر از آسیب‌های روانی به‌جا مانده از کرونا بر فرد، آن‌هایی که از بیماری کرونا جان سالم به‌در برده‌اند، آسیب‌های جسمی ناشی از این ویروس را نیز در خود دارند.
افرادی که بیشتر از دیگران در جریان بیماری کرونا و حتا پس‌ازآن در خطر قرار دارند؛ افرادی با بیماری‌های قلبی عروقی، افرادی با بیماری‌های تنفسی و دیابت (شکر) است.
داکتر حبیب اروال از وزارت صحت عامه، می‌گوید: «افرادی که بیماری قلبی دارند پس از بهبودی ممکن است با حملات شدید قلبی مواجه شوند. افرادی که بیماری‌های تنفسی و دیابت دارند وجودشان بیشتر از قبل ضعیف می‌شود.» او می‌گوید که هرچند این تحقیقات قطعی نشده؛ اما در بیشتر بیماران این علایم دیده شده است.
با این حال، به اساس پژوهش‌های انجام شده از سوی دانشمندان استرالیایی که در ۸ سپتامبر در وب‌سایت WWW.YJC.ir نشر شده است؛ در بهبودیافتگان از کووید ۱۹، آسیب‌های شدید ریوی می‌تواند پس از بهبودی و هفته‌ها پس از مرخص شدن از بیمارستان نیز وجود داشته باشد. این پژوهش‌ها نشان داد که آسیب‌های ریوی، مشکلات شدید تنفسی و سرفه، می‌تواند در بلندمدت در بیماران بهبودیافته از کرونا وجود داشته باشد.
در سوی دیگر، آن‌هایی که برای مدت زیادی در بیمارستان بستری بوده‌اند، با تحلیل عضلات روبه‌رو می‌شوند؛ بیمار ضعیف شده و ترمیم مجدد عضلاتش روزهای زیادی طول خواهد کشید. برخی برای این‌که بتوانند دوباره راه بروند به فیزیوتراپی نیاز دارند.
به اساس این پژوهش، برخی از افراد که با یک دوره‌ی شدید کووید ۱۹ مبارزه کرده‌اند، ممکن است به آریتمی قلبی، نارسایی احتقانی قلب و میوکاردیت (التهاب عضله قلب) و همچنین آسیب‌های عصبی مانند اختلال هوشیاری، سردرد، سرگیجه و … مبتلا شوند.
به دلیل آن‌چه بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه با آن مواجه می‌شود، این احتمال هم وجود دارد که فرد دچار هذیان‌گویی و اختلالات روانی شود.
داکتر «هیلاری فلوید» رییس مرکز بهبودی کووید-۱۹ در بریتانیا، در جریان همه‌گیری کرونا، گفت که او از شمار افراد میان‌سالی که هیچ بیماری وابسته نداشته‌اند، اما پس از بهبودی، همچنان از ناتوانی و خستگی مزمن رنج می‌برند، شوکه شده است. دانشمندان دریافتند که عفونت ویروس کرونا خطر ابتلا به بیماری آلزایمر یا بیماری فراموشی در آینده را افزایش می‌دهد.
بااین‌حال، خطرات پس از بهبود بیشتر در مورد افرادی صدق می‌کند که در بخش مراقبت‌های ویژه مدت‌زمانی بیشتر را سپری کردند.
نزدیک به یک سال از شیوع ویروس کرونا در افغانستان می‌گذرد که تا اکنون، ۵۵۵۱۴ نفر آلوده به این ویروس شناسایی شده‌اند که از این میان ۲۴۲۷ تن‌شان جان باخته و ۴۸۳۵۹ تن بهبود یافته است.
