سرطان پستان؛ بیماری‌ای که نا‌آگاهی عامل اصلی رشد آن است

کلاهی زیر روسری ‌اش گذاشته است، لب‌خند می‌زند و شوق زندگی در چشمان سرمه‌کشیده اش موج می‌زند. او شش ماه است که با بیماری سرطان دست‌وپنجه نرم می‌کند. شیمی‌درمانی سبب شده که موهای سر و ابرویش بریزد. او طوبا است، چهل سال سن دارد و مادر چهار فرزند است و همین که از فرزندانش می‌گوید، اشک در چشمش حلقه می‌زند.
او می‌گوید: «اولادای مه در مزار تنها ماندند، به اونا هر روز زنگ می‌زنم، می‌گویند: مادر تو خوب شو پس پیش ما بیا. درد می‌کشم؛ اما در آخر خوب می‌شم، اولادهای مه بی‌مادر نمی‌مانم.»
درمان سرطان‌ پستان نظر به محل آن در درون پستان و نظر به شدت، وسعت و درجه‌ی بیماری متفاوت است. انواع درمان‌ها؛ شامل درمان، برداشتن کتله‌ی سرطانی از درون پستان، برداشتن بخشی از پستان، برداشتن همه‌ی پستان، درمان شعاعی و یا چند نوع درمان به‌ صورت هم‌زمان‌، می‌باشد.
پزشکان به طوبا امید داده اند که پس از جراحی، صحت‌مند خواهد شد؛ اما طوبا مضطرب است و چشم امیدش تنها به دستان جراح است؛ جراحی که می‌خواهد غده‌ا‌ی را از پستان‌هایش بیرون کند تا دیگر دردی از این ناحیه نکشد. او هرسه هفته بعد، شیمی‌درمانی (دارو درمانی) می‌شود تا این‌که پس از گذشت شش ماه، پزشکان دستور جراحی پستان او را می‌دهند.
ساعتی بیش به جراجی اش نمانده که ترس و امید در وجودش متبلور است. او، می‌ترسد از این که تیغ جراح رگ زندگی اش را نبرد و امیدوار به این است که این تیغ بتواند سال‌ها بر عمرش بیفزاید؛ این دو حس متفاوت، استرس طوبا را بیش‌تر می‌کند.
طوبا می‌گوید که از عمل جراحی می‌ترسد و این ترس طبیعی است؛ اما بیش‌تر از ترس، امید دارد که عمل جراحی زندگی او را به حالت معمولی برگرداند.

نماد سرطان پستان

در حال حاضر هزاران زن در افغانستان مبتلا به سرطان پستان استند؛ اما شمار زیادی از آنان در این مورد آگاهی ندارند.
هرچند سرطان پستان در مراحل اولی درمان‌پذیر است؛ اما نبود آگاهی بسیاری زنان مبتلا به سرطان پستان، سبب شده است که زنان مبتلا به این سرطان، جان‌های شان را از دست بدهند.
طوبا از زنانی است که به دلیل ناآگاهی و تشخیص نادرست بیماری، سرطان در وجودش بیش‌تر ریشه دوانده است. او در مزارشریف زندگی می‌کند و همین که او هشت ماه پیش، تومور را در پستان چپ خود حس کرد، به داکتر نسایی ولادی مراجعه کرد، تشخیص نادرست داکتر باعث شد که بیماری او پیشرفت کند. پس از سه ماه خانواده‌ی طوبا او را از مزار به کابل می‌آورد و در شفاخانه‌ی جمهوریت بستری می‌کند.
مسوولان مرکز کنترل سرطان شفاخانه‌ی جمهوریت، می‌گویند که نبود آگاهی و نبود امکانات تشخیصیه در شماری از ولایت‌ها، سبب شده است که زنان مبتلا به سرطان بسیار دیر به این مرکز مراجعه کنند. داکتر نجیب صمدی، مسوول کنترل این مرکز، می‌گوید: «شمار زیادی از مریضان مبتلا به سرطان سینه در مراحل بسیار پیشرفته به ما مراجعه می‌کنند. این مساله سبب می‌شود که شماری از آنان جان شان را از دست بدهند.» او افزود که بسیاری از زنان، به ویژه در ولایت‌های دوردست افغانستان، از تشخیص این بیماری محروم استند؛ حتا آنان آگاهی‌دهی «معاینه‌ی خودی» را نیز ندارند تا متوجه تغییرات در بدن شان شوند و دریابند که به سرطان پستان مبتلا شده اند.
به گفته‌ی مسوولان شفاخانه‌ی جمهوریت، روزانه، ۱۰۰ تن شبیه طوبا برای تشخیص و درمان بیماری سرطان، به ویژه سرطان پستان به این شفاخانه مراجعه می‌کنند.
داکتر نجیب صمدی، مسوول ‌برنامه‌ی ملی کنترل سرطان در شفاخانه‌ی جمهوریت، می‌گوید که ۲۰ درصد بیماران سرطانی، زنانی استند که مبتلا به سرطان پستان ‌اند.
مسوولان شفاخانه‌ی جمهوریت اضافه می‌کنند که ماهانه نزدیک به ۱۷۰۰ بیمار مبتلا به سرطان پستان در این شفاخانه تشخیص و درمان می‌شود. از این میان ۶۸۰ تن آنان بیماران مشکوک اند که برای تشخیص مراجعه می‌کنند و ۱هزارو ۲۰ تن دیگر بیمارانی اند که درمان شان جریان دارد.
بر اساس آماری که در ۲۰۱۸ از سوی سازمان جهانی بهداشت، در مورد افغانستان ارایه شده، سالانه نزدیک به ۲۰ هزار تن به انواع مختلف بیماری سرطان در این کشور دچار می‌شوند و نزدیک به ۱۵ هزار تن جان می‌‌دهند؛ از این میان ۳هزارو ۵۲ تن زنانی اند که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند و ۱هزارو ۷۲۶ تن آنان، جان شان را از دست می‌دهند. این در حالی است که در افغانستان تنها سه مرکز دولتی برای ‌تشخیص بیماری سرطان فعالیت می‌کند؛ شفاخانه‌ی جمهوریت در کابل و دو شفاخانه‌ی دیگر درهرات و بلخ.
مسوولان وزارت صحت عامه‌ی کشور، می‌گویند که جمع‌آوری ارقام سرطانی کار مشکلی است. به همین دلیل مسوولان صحی افغانستان به ارقامی که سازمان صحی جهان ارایه می‌کند، اتکا می‌کنند و آمار مشخص مبتلایان سرطان را ندارند.
داکتر معین عبدالله، مشاور بخش سرطان وزارت صحت عامه می‌گوید: «خدمات سرطان، خدمات ثانوی است که در مناطق دوردست کشور عرضه‌ی این خدمات، در حال حاضر امکان‌پذیر نیست؛ چون ظرفیت و وجوه مالی وجود ندارد.» او اضافه کرد که از طریق رسانه‌های شنیداری و دیداری برای مردم آگاهی‌دهی کرده اند و در کنار آن با برگزاری سیمینارها در دانشگاه‌ها، اداره‌های دولتی و خصوصی در ولایت‌های مختلف نیز به مردم آگاهی‌دهی کردند.
سرطان‌ پستان، دهان، مری، معده، شش و رحم از جمله شایع‌ترین نوع بیماری سرطان در افغانستان است.

داکتر نجیب صمدی، می‌گوید که موجودیت مواد سرطان‌زا در محیط به ویژه در شهرها، نداشتن تحرک و ورزش منظم، استفاده‌نکردن از غذاهای بهداشتی، افزایش وزن و چاقی، استفاده از الکل و سیگار می‌تواند عامل بروز بیماری سرطان پستان شود.

سرطان پستان را چگونه تشخیص بدهیم؟
سرطان پستان، بیماری‌‌ای است که در اثر رشد غیرعادی انساج پستان به وجود می‌آید. این بیماری در مراحل ابتدایی بدون درد است و به شکل تومور سفت و سخت دیده می‌شود و در مراحل پیشرفته سبب زخم و خون‌ریزی نیز می‌شود و به دیگر نقاط بدن ریشه می‌دواند.
داکتر نجیب صمدی، می‌گوید که موجودیت مواد سرطان‌زا در محیط به ویژه در شهرها، نداشتن تحرک و ورزش منظم، استفاده‌نکردن از غذاهای بهداشتی، افزایش وزن و چاقی، استفاده از الکل و سیگار می‌تواند عامل بروز بیماری سرطان پستان شود.
سرطان پستان مانند هر سرطان دیگر در ابتدا علایم جدی نداشته و به بیمار مشکل ایجاد نمی‌کند؛ اما با پیشرفت سرطان علایم آن بروز می‌کند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که هر از گاهی زنان باید معاینه‌ی خودی کنند و هر گاه علایمی مانند پندیدگی، برآمدگی، احساس یک کتله و یا گره در پستان، تغییر در شکل و یا اندازه‌ی پستان، فرورفتگی نوک پستان، ترشحات خون، شیر و یا مایع آبگون از نوک پستان و ترشحات خون را در خود احساس کردند، به پزشک مراجعه کنند.
تشخیص به‌ موقع، اساسی‌ترین گام در راستای درمان و کاهش اثرهای ناگوار ناشی از سرطان‌های پستان است؛ تشخیص این بیماری در مرحله‌ی نخست توسط خود بیمار و بعد توسط پزشکان اجرا می‌شود.
تشخیص نهایی سرطان پستان با اجرای معاینات پیشرفته‌ی تصویربرداری و لابراتواری؛ مثل مموگرافی، سونوگرافی، سیتی ‌اسکن و اجرای بیوپسی صورت می‌گیرد؛ اما اجرای معاینات فیزیکی در تشخیص به‌ موقع این سرطان‌ها نیز نقش ارزنده‌ای دارد.
برای معاینه‌ی خودی، زنان هر از گاهی، مقابل آیینه ایستاد شوند؛ در نخست با قراردادن دست‌ها در کنار سینه‌ها و بالابردن آن‌ها، دنبال تغییر عینی در پستان‌های شان باشند و سپس با کف دست تمام سطح هر دو پستان، زیربغل و اطراف استخوان جناغ را لمس کنند. اگر علایم غیرمعمولی در آن مشاهده شد به پزشک مراجعه کنند.

سرطان پستان در مردان
بسیاری از مردان با شنیدن عبارت سرطان سینه یا پستان، این مساله را «زنانه» تلقی می‌کنند؛ حتا ممکن است ندانند که مردان هم به این بیماری مصاب می‌شوند.
داکتر نجیب صمدی، می‌گوید که شیوع سرطان سینه در میان مردان بسیار نادر است. این بیماری ۹۹.۵ درصد در زنان و نیم درصد در مردان دیده می‌شود. با آن هم مردان باید این بیماری را جدی بگیرند و آن را زنانه تلقی نکنند.
مردان مانند زنان پستان ندارند؛ اما مقدار کمی از بافت پستان در سینه‌های مردان وجود دارد که مانند بافت پستان دختران پیش از رسیدن به بلوغ است. همین مقدار کم و اندک بافت پستان است که مردان را مثل زنان در معرض سرطان پستان قرار داده است.
سازمان بهداشت جهانی گزارش کرده که در سال ۲۰۱۸، نزدیک به ۳هزارو ۵۴۰ مرد در سراسر جهان به سرطان پستان مبتلا شدند و از این شمار ۵۴۳ نفر جان خود را بر اثر این بیماری از دست دادند.
مسوولان ‌برنامه‌ی ملی کنترل سرطان در افغانستان، می‌گویند که آمار دقیق از مردانی که به این بیماری مبتلا شده اند را ندارند؛ چون بیش‌تر این بیماران برای تشخیص به شفاخانه‌ها مراجعه نمی‌کنند. این مسوولان دلیل آن را نداشتن آگاهی شمار زیادی از مردان در افغانستان می‌گویند.