شرایط زندگی در افغانستان از دیرباز به این سو، به گونه‌ای است که برای بیشتر باشندگان آن هیچ حق انتخابی جز مهاجرت نمی‌گذارد. در این میان شمار زیادی از باشندگان به درون‌کوچی روی آورده و برای ادامه‌ی زندگی از روستاها به شهرها سرازیر می‌شوند. در کنار این، بخش زیادی از جمعیت افغانستان مهاجرت داخلی را راه حل ندانسته و ناچار می‌شوند برای ادامه‌ی زندگی به بیرون از افغانستان مهاجرت کنند.
دوام ناامنی و جنگ داخلی که روزانه ده‌ها کشته و زخمی از مردمان این سرزمین می‌گیرد، با فقر مفرط و بیکاری بی‌پایان و عامل‌های فرهنگی-مذهبی دیگر، دست به دست هم داده تا ۶ میلیون افغانستانی را از کشور فراری بدهد.
از این ۶ میلیون مهاجر افغانستانی، ۲٫۵ میلیون آن در ایران به سر می‌برند و ۲٫۴ میلیون دیگر آن در پاکستان. باقی آن‌ها در ۶۸ کشور دیگر جهان پراگنده اند.
بیشتر مهاجران افغانستانی برای رسیدن به کشور مقصود، ناچار می‌شوند همه دار و ندار خویش را هزینه‌ی مهاجرت کنند؛ اما زمانی که این مهاجران به کشورهای مقصود یا غیر آن جا به جا می‌شوند، شمار اندک آن‌ها در کشور میزبان با پیش‌آمد خوبی روبه‌رو شده و اجازه‌ی ماندن در کشور مهاجرپذیر را دریافت می‌کنند؛ اما شمار زیاد آن‌ها پس از سپری کردن ماه‌ها یا سال‌ها، بدون خواست خودشان به کشور بازگردانده می‌شوند.
در این میان شماری هم زمانی که درد مهاجرت را نمی‌توانند بیشتر دوام بیاورند؛ به میل خود به افغانستان بر می‌گردند. از این میان شماری از آن‌ها که پس از سال‌ها مهاجرت و تجربه‌ی متفاوت از زندگی به افغانستان بر می‌گردند، به دلیل ناکامی در روند ادغام دوباره‌ی شان در جامعه‌ی افغانستان، ناچار می‌شوند برای بار دوم و یا چندم؛ مهاجرت را تنها راه نجات شان انتخاب کنند با این که می‌دانند در مهاجرت هم به آسایش نمی‌رسند. این‌ها چاره‌ای ندارند مگر این که از آتشی به آتش دیگر بپرند.
مهاجر افغانستانی در مسیر رفت و آمد، هویت خودش را از دست داده و به ماشین بدل می‌شود؛ ماشینی که باید کار کند و کار کند و کار…
به اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان افغانستان، با برپایی رژیم سیاسی جدید، سیلاب بازگشت مهاجران به کشور شروع شد که به گونه‌ی مجموعی در هجده سال گذشه نزدیک ۱۰ ملیون افغانستانی از کشورهای دیگر جهان به کشور باز گشته اند.
در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۸۱۹ هزار، در سال ۲۰۱۸ میلادی، ۸۴۰ هزار و از شروع سال ۲۰۱۹ میلادی تا حال ۳۸۵ هزار مهاجر افغانستانی به کشور باز گشته است.
این که چرا رقم بازگشت‌کنندگان به افغانستان در سال ۲۰۱۹ در مقایسه با سال پیش کم‌تر است، وزارت مهاجرت و عودت‌کنندگان افغانستان می‌گوید که ناامنی، فقر، بیکاری و رسیدن زمستان باعث شده است که شمار بازگشت‌کنندگان در سال جاری به مراتب پایین بیاید.
وزارت مهاجرت و عودت‌کنندگان افغانستان از شمار افغانستانی‌هایی که در هجده سال اخیر به بیرون از افغانستان مهاجرت کرده اند، هیچ گونه آماری ندارد و دلیل آن را مسافرت و یا مهاجرت غیر قانونی می‌داند. عبدالباسط انصاری، سخنگوی این وزارت، می‌گوید که بیشتر این مهاجران از طرف شب و به گونه‌ی غیر قانونی توسط قاچاق‌بران انسان از کشور بیرون می‌شوند؛ روی این دلیل آمار آن‌ها نزد ما موجود نیست.
در برنامه‌ای که وزرات مهاجرت افغانستان در نظر دارد، باید از میان این ۱۰ میلیون بازگشت‌کننده به کشور، برای اشخاص و خانواده‌های تهی‌دست زمین دولتی توزیع شود که آن‌ها در این زمینه چشم انتظار فرمان ریاست‌جمهوری استند تا هر چه زود‌تر زمین‌های دولتی را در ولایت‌ها شناسایی کرده و روند توزیع آن را به باز گشت‌کنندگان شروع کنند. به گفته‌ی آقای انصاری، در ولایت‌ها به ده‌ها هزار بازگشت‌کننده زمین توزیع شده است.
مهاجرانی که به گونه‌ی جبری به افغانستان بازگشتانده شده اند، یا مهاجر غیر قانونی بوده اند، از این امتیاز محروم شناخته شده اند؛ اما این که دلیل این تبعیض چه بوده می‌تواند روشن نیست. حال گویا سرنوشت انسان‌ها طوری است؛ آنهای که بیشتر رنج کشیده‌اند، بازهم باید بیشتر رنج بکشند.
جبر‌ها و آمار‌ها نشان می‌دهد؛ بخش زیاد افغانستانی‌ها سال‌ها می‌شود مورچه‌وار برای یافتن امنیت غذایی و امنیت روانی میان مرزهای خاردار سرگردانند و گاهی از بلندایی می‌لولند به پایین و می‌شکنند و گاهی در دل دریا آرزوی رسیدن به امنیت غذایی را در دهن کوسه‌ها و نهنگ‌ها جا می‌گذارند.
