گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با خدیجه یقین، رییس امور زنان بغلان
افزایش خشونت‌ها، به‌ویژه کشتار غیرنظامیان هم‌زمان با آغاز مذاکرات صلح به یکی از نگرانی‌های بزرگ مسوولان دولتی و شهروندان تبدیل شده است. مسوولان در ریاست امور زنان ولایت بغلان می‌گویند؛ این نگرانی زمانی از میان خواهد رفت که گفت‌وگوهای صلح به نتیجه‌ی مثبت برسد.
خدیجه یقین، رییس امور زنان بغلان در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید که آنان به گفت‌وگوهای صلح باور دارند؛ اما نگرانی‌هایی نیز در این مورد وجود دارد. «با این‌که مذاکرات صلح در جریان است، هر روز شاهد انفجار، انتحار، ترور و تخلفات اجتماعی استیم. چشم امید ما مردم افغانستان به صلح است؛ صلحی که حتا درصد ناچیزی از راه دست‌یابی به آن طی نشده است.»
شبکه: در این صورت پیش‌بینی شما از نتایج گفت‌وگوهای صلح چیست؟
یقین: به این گفت‌وگوها خوش‌بین استیم و به آن باور داریم؛ اما از یک سو تعلل در پیشرفت آن و از سویی هم افزایش خشونت و ناامنی نگران‌کننده است و این سوال برای ما پیش می‌آید که چرا این گفت‌وگوها نتوانسته است تاثیری بر وضعیت بگذارد، به‌ویژه در این اواخر که شرایط برای مردم سخت‌تر شده است.
شبکه: اگر گفت‌وگوهای صلح را به عنوان یک فرصت در نظر بگیریم، زنان چه استفاده‌هایی می‌توانند از آن کنند؟
یقین: در صورت برقراری صلح در جامعه، امنیت تامین خواهد شد که در این صورت زمینه‌ی پیشرفت هم فراهم میشود و مردم، به‌ویژه زنان می‌توانند برای ارتقای ظرفیت خود کار کنند و هم‌چنین برای دست‌یابی بیش‌تر به حقوق شان دادخواهی کنند. درست است که زنان در روند صلح سهم دارند؛ اما این مشارکت بسنده نیست و آنان می‌توانند با استفاده از فرصت پیش‌آمده مشارکت شان در روندهای گوناگون سیاسی را بیش‌تر کنند.
شبکه: نفس حضور زنان در مذاکرات تا چه اندازه می‌تواند بر روی‌کرد طالبان نسبت به زنان تاثیرگذار باشد؟
یقین: زنان می‌توانند مطابق به حقوقی که قانون و شریعت برای آنان در نظر گرفته است، در چنین نشست‌های سرنوشت‌سازی حضور پیدا کنند؛ اگر آنان بتوانند با منطق و استدلال قوی در مورد حضور زنان در اجتماع با تیم طالبان گفت‌وگو کنند بر دیدگاه طالبان تاثیر دارد. حضور زنان در این نشست، چه به عنوان نمایندگان مردم و چه به عنوان خبرنگارانی که در روزهای نخستین این نشست به آن‌جا رفتند، نمادی از آزادی زنان افغانستان در چارچوب دین و قانون است.
شبکه: آیا اعضای زن در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت توانایی نمایندگی از زنان را دارند؟
یقین: زنانی که در آن‌جا هستند از جمله نخبگان کشور به شمار می‌روند، اگرچه ما توقع داشتیم که به زنان بیش‌تری در این ترکیب سهم داده شود. در کل اعضای زن تیم مذاکره‌کننده با این‌که شمار شان کم است، اشخاص توانایی استند و از عهده‌ی دفاع از حقوق زنان برمی‌آیند.
شبکه: اگر بهای صلح یک سلسله محدودیت‌ها در مورد حقوق زنان باشد، آیا برای شما قابل قبول است؟
یقین: به هیچ‌وجه قابل قبول نیست. ما حاضر نیستیم حقوقی که شریعت و قانون برای ما در نظر گرفته است و دست‌آوردهایی که در چند سال اخیر داشته ایم را قربانی کنیم. ما این‌ها را به آسانی به دست نیاورده ایم که به سادگی از دست بدهیم. زنان افغانستان اجازه نخواهند داد که صلح به قیمت نادیده‌گرفته‌شدن حقوق و آزادی‌های زنان، یا حتا اعمال محدودیت یا کمی و کاستی‌ای در آن برقرار شود. اگر صلح با نادیده گرفته‌شدن حقوق و دست‌آوردهای زنان به دست بیاید، نیمی از پیکر جامعه فلج خواهد شد و جامعه با چنین پیکری قادر به فعالیت نخواهد بود.
شبکه: حضور طالبان در قدرت چه تاثیری بر آزادی و فعالیت‌های زنان خواهد گذاشت؟
یقین: حضور زنان در جامعه در صورت مشارکت طالبان در قدرت، از موضوعاتی است که در مذاکرات در مورد آن بحث میشود. هم‌چنین در مورد موضوعاتی از جمله پایمال‌نشدن دست‌آوردهای زنان و مشارکت آنان در فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز در جریان گفت‌وگوهای صلح بحث خواهد شد. اطمینان دارم که نمایندگان ما در این گفت‌وگوها با طرح این موضوعات از ما دفاع می‌کنند و این موضوع را با صراحت بیان می‌کنند که در صورت توافق صلح و مشارکت طالبان در قدرت، زنان در بخش‌های مختلف فعالیت خواهند کرد.
شبکه: جدا از مشکلات امنیتی و روی‌کرد طالبان نسبت به زنان، چه چیزی مانع پیشرفت زنان در جامعه میشود؟
یقین: سنت‌های جامعه از موانع دیگر پیشرفت زنان است. جامعه‌ی ما یک جامعه‌ی مردسالار است و مصونیت زنان در آن تامین نیست. مسایل زیادی از جمله آزار و اذیت‌های خیابانی از زمان مکتب تا دوره‌ی تحصیلات عالی و ورود به جامعه سدی بر سر راه زنان است و برای آنان محدودیت وضع می‌کند. یکی از مشکلات دیگر ضعف اقتصادی خانواده‌ها است که به عنوان یک محدودیت مانع پیشرفت زنان میشود.
شبکه: وضعیت کلی زنان در بغلان چگونه است؟
یقین: زنان در ولایت بغلان با مشکلات زیادی روبه‌رو استند؛ شماری از آنان که از ولسوالی‌ها به داخل شهرها آمده اند، بی‌سرپناه اند و برخی نیز از درس و تعلیم محروم اند. در ماه جاری قضایای زیادی از خشونت در بغلان ثبت شده است که شامل موارد مختلفی از جمله ۷ مورد قتل است. مواردی چون خشونت و اختطاف نسبت به سال‌های گذشته تا حدودی کاهش پیدا کرده است. در سال‌های پیش یک یا دو مورد محکمه‌ی صحرایی نیز در این ولایت اجرا شد؛ اما خوش‌بختانه اخیرا در این مورد قضیه‌ای نداشته ایم.
شبکه: فعالیت‌های تجاری زنان این ولایت و هم‌چنین دست‌رسی آنان به امکانات آموزشی و بهداشتی در چه سطحی است؟
یقین: ما یک انجمن تولیدی زنان تجارت‌پیشه داریم که زیر چتر آن در حدود ۴۰۰ زن تجارت‌پیشه را منسجم کرده ایم. هم‌چنین در هر سه ماه یک بار نمایشگاه‌های تولیدی محصولات زنان را برگزار می‌کنیم. در رابطه با آموزش مشکلاتی در مرکز شهر، ولسوالی‌ها و روستاها وجود دارد، از جمله این که در برخی موارد به دلیل نبود استادان زن، گاهی به دلیل دوربودن مکاتب و در مواردی به دلیل سنت‌های جامعه خانواده‌ها نمی‌توانند دختران شان را برای درس‌خواندن به مکتب بفرستند. کمبود شمار مراکز درمانی یا امکانات ناکافی آن‌ها از مشکلات دیگر شهروندان، به‌ویژه زنان بغلان به شمار می‌رود؛ اگرچه این امکانات نسبت به سال‌های گذشته بیش‌تر شده است.
شبکه: به نظر شما پس از توافق صلح وضعیت زنان بهتر خواهد شد؟
یقین: ما اطمینان داریم که تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت در گفت‌وگوهای صلح که از مردم افغانستان نمایندگی می‌کنند، همه ابعاد و زوایای قضیه را می‌سنجند و بر سر مسایلی توافق می‌کنند که به زیان شهروندان، به‌ویژه زنان افغانستان نباشد.
بانو یقین می‌گوید، از جمله نگرانی‌ها در رابطه با نتایج گفت‌وگوهای صلح این است که در صورت توافق صلح، محدودیت‌هایی در مورد حقوق زنان وضع شود و آنان نتوانند مثل امروز در بخش‌های مختلف حضور داشته باشند. او می‌افزاید، امیدوار است که صلح به زودی در کشور تامین شود و زنان بیش‌تر از پیش در حوزه‌های مختلف نقش و حضور فعال داشته باشند.
